چاقی زمانی رخ می‌دهد که فردی با افزایش وزن بیش از حد یا چربی بدن مواجه شود که ممکن است بر سلامت او اثر بگذارد. اگر فردی دارای شاخص توده بدنی بالا باشد، تشخیص پزشک برای او مرض چاقی است.شاخص توده بدنی (BMI) ابزاری است که پزشکان از آن برای ارزیابی وزن در ارتباط با سن و قد و جنسیت استفاده می‌کنند. شاخص اندازه گیری ترکیبی از قد و وزن است.شاخص توده بدنی بین ۲۵ و ۲۹٫۹ نشان دهنده این است که فرد دچار اضافه وزن است. شاخص توده بدنی ۳۰ یا بیشتر نشان می‌دهد که فرد ممکن است به مرض چاقی مبتلا باشد.عوامل دیگری همچون نسبت دور کمر به دور باسن (WHR)، نسبت دور کمر به قد (WtHR) و میزان و توزیع چربی در بدن نیز نقش تعیین کننده‌ای در تعیین میزان سلامت وزن و شکل اندام فرد دارند.اگر فرد به مرض چاقی مبتلا باشد و دارای اضافه وزن باشد، خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف از جمله سندرم متابولیک، آرتروز و برخی از انواع سرطان، در او افزایش می‌یابد. سندرم متابولیک شامل مسائلی مانند فشار خون بالا، دیابت نوع ۲ و بیماری قلبی عروقیمی‌باشد.نگه‌داشتن وزن در سالم‌ترین حالت ممکن یا کاهش وزن از طریق رژیم غذایی و ورزش یکی از راه‌های جلوگیری یا کاهش عوارض مرض چاقی است. در برخی موارد ممکن است فرد نیاز به عمل جراحی نیز داشته باشد. در این مقاله درباره چگونگی بروز این بیماری صحبت خواهیم کرد. همراه کلینیک تخصصی پوست مو ارتا باشید.
۱- مصرف بیش از حد کالری
هنگامی که فردی بیش از حد کالری مصرف کند تا از به عنوان انرژی استفاده کند، بدن او کالری اضافی را به عنوان چربی ذخیره می‌کند. این فرآیند میتواند منجر به اضافه وزن و مرض چاقی شود.همچنین برخی از خوراکی‌ها و غذاها به ویژه برای افرادی که دارای چربی و قند هستند، بیشتر احتمال افزایش وزن را دارند. خوراکی‌ها و غذاهایی که خطر ابتلا به افزایش وزن را بیشتر از دیگر غذاها دارند عبارتند از:
- غذاهای فست فودی
- غذاهای سرخ شده، مانند سیب زمینی سرخ کرده
- گوشت‌های فرآوری شده و چرب
- بسیاری از محصولات لبنی
- خوراکی‌های دارای شکر اضافه، مانند محصولات پخته شده، غلات صبحانه آماده و کوکی‌ها
- غذاهای حاوی قند پنهان، مانند سس کچاپ و بسیاری از غذاهای کنسرو شده و بسته بندی شده
- آب شیرین، سودا و نوشیدنی‌های الکلی
- غذاهای فرآوری شده با کربوهیدرات مانند نان و شیرینی‌ها
برخی از محصولات غذایی فرآوری شده که دارای فروکتوز بالا مانند سیروپ ذرت، به عنوان شیرین کننده هستند، نیز جزء این دسته قرار می‌گیرند که از جمله آنها می‌توان به کچاپ اشاره کرد. خوردن بیش از حد این خوراکی ها و غذاها و ورزش بسیار کم میتواند سبب افزایش وزن و چاقی شود.افرادی که دارای رژیم غذایی هستند که عمدتا شامل میوه‌ها، سبزیجات، تمام غلات و آب است، هنوز در معرض خطر ابتلا به اضافه وزن هستند و با پرخوری و عوامل ژنتیکی برای آنها خطر بیشتری ایجاد شود.با این حال، آنها می‌توانند با نگه داشتن وزن در حالت سالم آن، از رژیم‌های غذایی متنوع لذت ببرند. غذاهای تازه و غلات حاوی فیبر باعث می‌شوند که فرد برای طولانی مدت احساس سیری کند و دستگاه گوارش را تقویت کند. اگر بدانید چه مقدار کالری برای کاهش وزن مناسب می‌توانید آن را در رژیم غذایی خود اعمال کنید.
۲- داشتن یک سبک زندگی بدون تحرک
بسیاری از مردم شیوه زندگی بی‌تحرک‌تری را نسبت به والدین و پدربزرگ و مادربزرگ‌شان را در پیش گرفته‌اند. نمونه‌هایی از عادت‌های فرد بدون تحرک عبارتند از:
- کار در شرکتی که کارهای آن بیشتر به صورت دستی انجام می‌شود.
- به جای انجام فعالیت‌های بدنی خارج از خانه، با کامپیوتر بازی کردن.
- استفاده از ماشین برای بیرون رفتن به جای راه رفتن یا دوچرخه سواری.
هرچه فرد کمتر حرکت کند، کالری کمتری که می سوزاند. همچنین فعالیت بدنی بر روی کارکرد هورمون‌ها تاثیر می گذارد و هورمون ها بر بدن تأثیر می گذارد.مطالعات متعدد نشان داده است که فعالیت فیزیکی میتواند به حفظ سطح انسولین پایدار و ناپایدار سطح انسولین منجر شود به افزایش وزن می‌شود.در حالی که طراحی برخی مطالعات استنباط کردن نتیجه گیری دقیق در آن را سخت می‌کند، در تحقیقی که در سال ۲۰۱۷ در BMJ Open Sport and Exercise Medicine منتشر شد، نشان داده شد که “سبک زندگی شامل فعالیت بدنی منظم به عنوان یک عامل کلیدی برای حفظ و بهبود بسیاری از جنبه‌‌های سلامت، از جمله میزان حساسیت انسولین به شمار می‌آید. “فعالیت‌های جسمی حتما نباید در باشگاه‌ها انجام شود. کار فیزیکی، پیاده روی یا دوچرخه سواری، بالا رفتن از پله‌ها و انجام وظیفه‌های خانه میتواند همان کار ورزش کردن در باشگاه را انجام دهند. با این حال، نوع و شدت فعالیت ممکن است در بدن به صورت کوتاه مدت و بلند مدت تأثیر بگذارد. برای داشتن اندام مناسب، چلوگیری از چاقی و لاغری سریع می‌توانید انواع تمرینات ورزشی را نیز در خانه انجام دهید.
۳- نداشتن خواب کافی
تحقیقات نشان داده است که نداشتن خواب کافی خطر ابتلا به چاقی و افزایش خطر ابتلا به مرض چاقی را افزایش می‌دهد.محققان شواهدی را بر روی بیش از ۲۸۰۰۰ کودک و ۱۵۰۰۰ بزرگسال در انگلستان از سال ۱۹۷۷ تا ۲۰۱۲ مرور کردند. در سال ۲۰۱۲، آنها نتیجه گرفتند که نداشتن خواب کافی باعث افزایش خطر ابتلا به چاقی در بزرگسالان و کودکان می‌شود.این تغییرات کودکان را تا ۵ سالگی تحت تاثیر قرار می‌دهد. این تیم عنوان کرده است که محروم کردن خود از خواب باعث بروز چاقی می‌شود، زیرا منجر به تغییرات هورمونی می‌شود که نتیجه آن افزایش اشتها است.هنگامی که فردی به اندازه کافی نخوابد، بدن آن گرلین تولید می‌کند، که آنزیمی است که اشتها را تحریک می‌کند. در عین حال، فقدان خواب همچنین منجر به تولید کم لپتین می‌شود که آنزیمی است که اشتها را سرکوب می‌کند.
۴- اختلالات غدد درون ریز
یک تیم از دانشگاه بارسلونا مطالعه‌ای در مجله جهانی گاسترواندرولوژی منتشر کرده است که در آن سرنخ‌هایی درباره این موضوع وجود دارد که فروکتوز مایع – یک نوع قند – در نوشیدنی‌ها میتواند متابولیسم انرژی چربی را تغییر دهد و منجر به کبد چرب و سندرم متابولیک شود.مشخصات سندرم متابولیک شامل دیابت، بیماری قلبی عروقی و فشار خون بالا است. افراد مبتلا به مرض چاقی بیشتر احتمال دارد که به سندرم متابولیک مبتلا شوند.دانشمندان پس از انجام آزمایش بر روی موش‌ها و تغذیه آنها با محلول ۱۰ درصدی فروکتوز به مدت ۱۴ روز اعلام کردند که سوخت و ساز بدن آنها شروع به تغییر کرده است.دانشمندان معتقدند که ارتباطی بین مصرف زیاد فروکتوز و چاقی و سندرم متابولیک وجود دارد. دانشمندان نگرانی خود را در مورد استفاده از شربت ذرت پرفروکتوز برای شیرین کردن نوشیدنی‌ها و سایرخوراکی‌ها و غذاها اعلام کرده‌اند.مطالعات حیوانی نشان داده است که وقتی چاقی به علت مصرف فروکتوز رخ می‌دهد، ارتباط نزدیک با دیابت نوع ۲ نیز دارد. نتایج این تحقیق در سال ۲۰۱۸ توسط بر روی موش‌های جوان صورت گرفت و در همان سال نتیاج آن را منتشر کردند. آنها همچنین تغییرات متابولیک، استرس اکسیداتیو و التهاب را پس از مصرف شربت فروکتوز در موش ها مشاهده کردند.محققان خاطرنشان می‌کنند که “افزایش مصرف فروکتوز ممکن است عاملی مهم در خطر ابتلا به متابولیسم در افراد جوان باشد.” آنها تغییر در رژیم غذایی جوانان برای جلوگیری از این مشکلات را خواستار هستند.
از سیروپ ذرت پرفروکتوز دوری کنید
5- آیا مرض چاقی بیماری دائمی است؟
هر چقدر فرد با اضافه وزن بیشتری مواجه شود، کاهش وزن برای آنها سخت‌تر خواهد بود.یافته‌‌های یک مطالعه بر روی موش‌ها، که در نشریه Nature Communications در سال ۲۰۱۵ منتشر شده است، نشان می‌دهد که هر چه میزان چربی در فردی بالا باشد، بدن کمتر چربی می‌سوزاند، که به دلیل پروتئین یا ژنی به نام sLR11 است.در واقع هر چه چربی موجود در بدن فردی بیشتر شود، میزان پروتئین SLR11 تولید شده در بدن او افزایش خواهد یافت. پروتئین بدن توانایی بدن برای سوختن چربی را محدود می‌کند و کاهش وزن اضافی را سخت می‌کند.
6- داروها و افزایش وزن
بعضی از داروها نیز می‌توانند باعث افزایش وزن شوند. نتایج بررسی و متاآنالیز منتشر شده در مجله کلینیک غدد درون ریز و متابولیسم در سال ۲۰۱۵ نشان داد که، برخی داروها موجب افزایش وزن افراد در طی یک ماه مصرف شده است. این انواع این داروها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- داروهای ضدروان‌پریشی، به خصوص الانزاپین، کوئتیاپین و ریسپریدون
- داروهای ضد تشنج و تثبیت‌کننده‌های خلق، بخصوص گاباپنتین
- داروهای افت قند خون مانند تولبوتامید
- داروهای ضد التهاب که برای درمان روماتیسم مفصلی استفاده می‌شوند
- برخی از داروهای ضد افسردگی
با این حال، برخی از داروها ممکن است منجر به کاهش وزن شوند. هر کسی که دارو جدیدی را شروع می‌کند و در مورد وزن خود نگران است باید از دکتر خود در مورد تاثیر آن بر روی وزن بپرسد.
جراحی لاغری به افرادی که دچار چاقی مفرط هستند، کمک می کند تا وزن کم کنند. در صورتی که فرد نتواند با ورزش و رژیم غذایی وزن کم کند و یا دچار مشکلات و بیماری های ناشی از چاقی باشد، جراحی لاغری می تواند گزینه ی مناسبی برای وی باشد.
کلینیک تخصصی پوست مو ارتا کلیه خدمات مشاوره ابدومینوپلاستی(جراحی زیبایی شکم) راانجام میدهند.